Δεν πρέπει να εξαφανίσουμε την «ελληνική ζάχαρη»!

Η συγκομιδή των τεύτλων στην Ελλάδα, εδώ και πολλά χρόνια, γίνεται σχεδόν αποκλειστικά με μηχανές. Έτσι οι τευτλοπαραγωγοί διευκολύνονται σημαντικά, διότι η συγκομιδή, που ήταν η πιο δύσκολη, κουραστική και δαπανηρή εργασία στην καλλιέργεια ζαχαροτεύτλων, γίνεται πλέον άνετα και με λιγότερα έξοδα.

Τα μειονεκτήματα όμως της μηχανικής συγκομιδής όπως οι απώλειες τεύτλων, οι αυξημένες ξένες ύλες, η συμπίεση του χωραφιού, μπορούν να ξεπεράσουν τα πλεονεκτήματα της, έναντι της χειροσυλλογής, εάν το χωράφι των τεύτλων, η συγκομιτική μηχανή και ο χειριστής της, έχουν κάποιες αδυναμίες.

Από εκατοντάδες μετρήσεις δοκιμαστικών αγρών διαπιστώθηκε ότι οι απώλειες συγκομιδής κυμαίνονται στο 5 – 30% της αξίας των τεύτλων (300 – 2000 κιλά/ στρέμμα).

Πως λειτουργούν οι συγκομιστικές μηχανές

Κύριες φάσεις της εργασίας μιας μηχανής συγκομιδής τεύτλων, είναι:

· Αποφύλλωση, δηλαδή η κοπή και απομάκρυνση των φύλλων, μέρους των μίσχων και τυχόν χόρτων

· Αποκορύφωση, δηλαδή κοπή της κορυφής του τεύτλου, μαζί με τους μίσχους των φύλλων

· Εξαγωγή, δηλαδή βγάλσιμο των τεύτλων από το έδαφος

· Καθάρισμα των τεύτλων από τα χώματα κυρίως και

· Φόρτωση των τεύτλων στο μεταφορικό μέσο.

Ορισμένοι τύποι μηχανών κατάλληλοι για υγρά – αργιλώδη εδάφη, κάνουν αυτές τις εργασίες σε διαδοχικά περάσματα, (Δύο ή τριών φάσεων) ενώ οι περισσότεροι (στην Ελλάδα 100%) κάνουν όλες τις φάσεις με ένα πέρασμα. (μίας φάσης).

Οι μηχανές διακρίνονται επίσης σε ελκόμενες, που χρειάζονται ένα ή περισσότερα τρακτέρ για τη λειτουργίας τους και σε αυτοκινούμενες, που έχουν έναν πετρελαιοκινητήρα ενσωματωμένο και εργάζονται ως αυτοτελή μηχανήματα.

Στην χώρα μας επικράτησαν οι αυτοκινούμενες μηχανές, στην αρχή μονόσειρες και στην συνέχεια δίσειρες, τρίσειρες και τελευταία εξάσειρες, ανάλογα με την αύξηση της έκτασης των χωραφιών, στο φορτίο των μεταφορικών τεύτλων και στο ημερομίσθιο των χειριστών.

Προϋποθέσεις για μια σωστή συγκομιδή.

Οι μειωμένες απώλειες και ξένες ύλες τεύτλων της σωστής συγκομιδής εξαρτώνται από την κατάσταση της φυτείας, όπως μέτρια υγρασία, ισοπέδωση, ευθείες γραμμές των τεύτλων, ομοιόμορφο μέγεθος των τεύτλων, απαλλαγή από ζιζάνια κλπ., για τα οποία αναφερόμαστε σε ειδικό φυλλάδιο, αλλά κυρίως από την συντήρηση, ρύθμιση και το χειρισμό της συγκομιστικής μηχανής.

· Συντήρηση. Είναι βασικής σημασίας ιδίως η ετήσια συντήρηση που γίνεται αμέσως μετά το τέλος της καμπάνιας της μιας χρονιάς και πριν από την αρχή της άλλης. Η συντήρηση αυτή πρέπει να περιλαμβάνει όλα τα μέρη της μηχανής και αν χρειάζεται, να γίνεται σε ειδικευμένο συνεργείο. Αποφεύγουμε το γέμισμα των φθαρμένων υνιών, μαχαιριών κλπ...

Έτσι εξασφαλίζεται, με τη μεγαλύτερη δυνατή πιθανότητα, η λειτουργία της μηχανής στη διάρκεια της καμπάνιας, χωρίς σοβαρές βλάβες. Η Ε.Β.Ζ. τα τελευταία χρόνια βοηθάει για καλή συντήρηση, με τεχνική καθοδήγηση, ταμειακή διευκόλυνση και επιδότηση προμήθειας σωστών ανταλλακτικών.

Το ίδιο απαραίτητη είναι και η καθημερινή συντήρηση, στη διάρκεια της εργασίας.

· Ρύθμιση. Ανάλογα με τις συνθήκες του χωραφιού και της εποχής, πρέπει να γίνονται οι κατάλληλες ρυθμίσεις στη μηχανή, για καλλίτερα αποτελέσματα.

· Χειρισμός. Δεν πρέπει να γίνεται από ανίδεα άτομα. Ο χειριστής πρέπει να έχει εργαστεί αρκετό καιρό ως βοηθός, κοντά σε έναν έμπειρο χειριστή και να είναι εφοδιασμένος με σχετική άδεια. Ο επιπόλαιος χειρισμός μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα και σοβαρούς κινδύνους για τον χειριστή και για εκείνους που βρίσκονται γύρω του.

Οι χειριστές θα βοηθηθούν πολύ διαβάζοντας προσεκτικά το Βιβλίο Οδηγιών της μηχανής και συζητώντας τις απορίες τους με τους τεχνικούς της αντιπροσωπείας και τους γεωπόνους της Ε.Β.Ζ.

Συστήματα της μηχανής συγκομιδής

· Συστήματα αποφύλλωσης. Αποτελείται από περιστρεφόμενες μεταλλικές λάμες για την κοπή των φύλλων, (με τον μισό μίσχο τους), και των χόρτων και κοχλία για την απομάκρυνσή τους στο συγκομισμένο χωράφι. Διευκολύνει την σωστή αποκορύφωση, αλλά χρειάζεται μεγάλη προσοχή στην ρύθμιση του ύψους και των στροφών, ώστε να μην αφαιρεί και κομμάτια τεύτλων.

· Συστήματα αποκορύφωσης. Στους περισσότερους τύπους μηχανών αποτελείται από τον ψηλαφητή, που είναι ένα είδος τυμπάνου με τριγωνικά δόντια στην επιφάνειά του και ένα μαχαίρι συνδεδεμένο μ’ αυτόν. Ανάλογα με το ύψος του τεύτλου, ο ψηλαφητής ανεβοκατεβαίνει και το μαχαίρι ακολουθεί την κίνηση αυτή. Έτσι η αποκορύφωση γίνετε πάντα κανονικά. Αυτό που πρέπει να προσέχει κανείς ιδιαίτερα είναι να μην στέλνονται στο εργοστάσιο τεύτλα με πράσινα μέρη ( φύλλα – μίσχοι), διότι προκαλούν ανωμαλίες και στην αποθήκευσή τους και στην κατεργασία, ενώ οι κορυφές υπολογίζονται σαν ξένη ύλη και αφαιρούνται από το βάρος των τεύτλων. Επίσης, πρέπει να αποφεύγεται η βαθιά αποκορύφωση, που είναι απώλεια βάρους για τον παραγωγό.

Ø Ο ψηλαφητής. Πρέπει να κινείται έχοντας τη γραμμή των τεύτλων στο μέσο του. Τα διάφορα εξαρτήματα με τα οποία παίρνει κίνηση δεν πρέπει να παρουσιάζουν μεγάλα κενά «Τζόγους». Τα δόντια του να είναι μυτερά και ικανά να «γαντζώνουν» στην κορυφή του τεύτλου.

Να ρυθμίζεται η πίεση που ασκούν τα ελατήρια, ανάλογα με το μέγεθος των τεύτλων κάθε χωραφιού.

Ø Το μαχαίρι πρέπει να είναι τοποθετημένο σε κανονική θέση, σε σχέση με τον ψηλαφητή, ούτε πολύ μπροστά ούτε πολύ πίσω και σε απόσταση 1 – 2 εκ. Από τις άκρες των δοντιών του. Επίσης πρέπει να είναι παράλληλο προς το έδαφος και βεβαίως πάντοτε καλά ακονισμένο και κοφτερό. Συνεπώς, μια εφεδρεία από μερικά καινούργια μαχαίρια είναι απαραίτητη για να περιορίσουμε το σπάσιμο των τεύτλων

Ø Η «Βούρτσα» με τα λαστιχένια στελέχη που καθαρίζει την αποκορυφωμένη σειρά τεύτλων από χώμα, κομμένες κορυφές κλπ.., πολλές φορές χτυπά δυνατά ή ξεριζώνει ορισμένα τεύτλα. Για να αποφεύγονται οι ζημιές αυτές, πρέπει να ρυθμίζεται η θέση της βούρτσας, ώστε το κέντρο της να απέχει 5 περίπου εκατοστά από το μέσο της γραμμής των τεύτλων και οι άκρες των λάστιχων 2 εκ. από τα αποκορυφωμένα τεύτλα. Λάστιχα που λείπουν ή είναι φθαρμένα και σπασμένα πρέπει να αντικαθίστανται. Η απόσταση ανάμεσα στα δόντια του ψηλαφητή και το μαχαίρι ρυθμίζεται σε αραιά χρονικά διαστήματα και είναι συνήθως τόση, όσο να χωράει εκεί η άκρη της παλάμης μας. Από εκεί και ύστερα, η ρύθμιση του βάθους αποκορύφωσης γίνεται μόνο με την αυξομείωση της πίεσης των ελατηρίων του ψηλαφητή, αφού έτσι τα δόντια του μπήγονται περισσότερο ή λιγότερο στις κορυφές των τεύτλων.

· Σύστημα Εξαγωγής.

Δύο είναι τα συστήματα με τα οποία είναι εφοδιασμένες οι μηχανές για το ξερίζωμα των τεύτλων από το έδαφος:

ü Οι τροχοί εξαγωγής ή τα υνιά εξαγωγής. Ανεξάρτητα από τα πλεονεκτήματα ή τα μειονεκτήματα κάθε συστήματος, και τα δύο έχουν ανάγκη από συντήρηση και σωστή ρύθμιση για την καλή και αποτελεσματική λειτουργία τους. Μετά το 1980 η συγκομιστικές μηχανές που αγοράζονται στην Ελλάδα έχουν υνιά ως σύστημα εξαγωγής.

ü Το άνοιγμα των υνιών, στο στενότερό τους σημείο πρέπει να είναι ανάλογο με το μέγεθος των τεύτλων. Με μεγαλύτερο από το κανονικό άνοιγμα χάνονται τα μικρά τεύτλα, με μικρότερο, κόβονται τα μεγάλα. Ένα μέσο άνοιγμα είναι γύρω στα 4 εκατοστά.

ü Το βάθος εργασίας, πρέπει να είναι περίπου 7 εκατοστά. Μεγαλύτερο βάθος, βγάζει μεγάλες ποσότητες χώματος μαζί με τα τεύτλα, χωρίς να διευκολύνει την εξαγωγή. Η τελική ρύθμιση πρέπει να γίνεται ύστερα από δοκιμή.

ü Ανάλογα με τον τύπο και την υγροσκοπική κατάσταση του εδάφους, ρυθμίζεται το βάθος και η κλίση των υνιών εξαγωγής, ώστε σε σκληρό έδαφος το μπροστινό του μέρος να κλίνει προς τα κάτω, για να διευκολύνεται η εξαγωγή

· Σύστημα καθαρισμού. Τα τεύτλα μετά την εξαγωγή οδηγούνται σε ένα είδος περιστρεφόμενου κόσκινου από μεταλλικές ράβδους (κυκλώνας), όπου απαλλάσσονται από το μεγαλύτερο μέρος των χωμάτων. Η κλίση του κυκλώνα, οι στροφές του και οι αποστάσεις των ράβδων μπορούν να ρυθμίζονται ανάλογα με την κατάσταση του εδάφους

· Φόρτωμα στο μεταφορικό μέσο. Όταν ο κάδος της μηχανής γεμίσει, τα τεύτλα αδειάζονται στο μεταφορικό μέσο (πλατφόρμα, φορτηγό αυτοκίνητο) ή τον χώρο προσωρινής αποθήκευσης, είτε με κινούμενη καδένα, είτε με ανατροπή του κάδου.

Οι πίνακες που ακολουθούν βοηθούν στο να εντοπιστούν τα αίτια των σφαλμάτων και ζημιών που παρατηρούνται στην συγκομιδή και δίνουν οδηγίες για την διόρθωση τους

Ζημιές	Πιθανές αιτίες	Διόρθωση
1. Σπασμένα τεύτλα μέσα στο έδαφος	1. Τα εξαγωγικά είναι πολύ κλειστά σε σχέση με το μέγεθος των τεύτλων. 2. Τα εξαγωγικά δεν πηγαίνουν παράλληλα με τις γραμμές των τεύτλων. 3. Κακή οδήγηση	1.Άνοιγμα των εξαγωγικών 2. Έλεγχος αν η μηχανή συγκομιδής και το τρακτέρ είναι ευθυγραμμισμένα ( ελκόμενη). 3. Βελτίωση οδήγησης.
2. Μικρές ή σπασμένες ρίζες μένουν μέσα στο έδαφος.	1. Τα εξαγωγικά είναι πολύ ανοιχτά. Έτσι, οι μικρές ρίζες μένουν μέσα στο έδαφος. 2. Τα εξαγωγικά είναι τόσο κλειστά, που κόβουν τα μεγάλα τεύτλα. 3. Τα εξαγωγικά δεν εργάζονται αρκετά βαθιά, προκαλώντας σπάσιμο των τεύτλων μέσα στο έδαφος. 4. Οι αιχμές των υνιών είναι προς τα πάνω και σπάζουν τα τεύτλα (τύπο μηχανών με υνιά). 5. Μεγάλη ταχύτητα συγκομιδής σε σχέση με τις συνθήκες του χωραφιού.	1. Κλείσιμο των εξαγωγικών. 2. Άνοιγμα των εξαγωγικών. 3. Αύξηση του βάθους εργασίας από το χειριστήριο του τρακτέρ. 4. Κατέβασμα των αιχμών προς τα κάτω, με ρύθμιση στο μπράτσο του υνιού. 5. Μείωση της ταχύτητας συγκομιδής.
3. Πλευρικό κόψιμο των τεύτλων	1. Τα υνιά εξαγωγής είναι πολύ κοντά	1. Αύξηση της απόστασης μεταξύ των υνιών.
4. Υπερβολική αποκορύφωση	1. Το μαχαίρι είναι πολύ μακριά από το χαμηλότερο σημείο του ψηλαφητή. 2. Υπερβολική πίεση του ελατηρίου του ψηλαφητή (κάτω ελατήριο).	1. Τοποθέτηση του μαχαιριού σε ψηλότερη θέση. 2. Μείωση της πίεσης του ελατηρίου του ψηλαφητή, βάζοντας τον πείρο σε χαμηλότερη τρύπα.
5. Λοξή αποκορύφωση: Η τομή έχει κλίση προς τα πάνω	1. Το μαχαίρι δεν είναι κάθετο σε σχέση με τα τεύτλα. 2. Το μπροστινό μέρος του μπράτσου του μαχαιριού είναι πιο ψηλά από το οπίσθιο. 2. Το μαχαίρι είναι πολύ μπροστά τοποθετημένο, σε σχέση με τον ψηλαφητή, ο οποίος σκαρφαλώνει στο τεύτλο μόλις αρχίσει να κόβει το μαχαίρι.	1. Ρύθμιση της κλίσης του μπράτσου του μαχαιριού. 2. Μετακίνηση του μπράτσου του μαχαιριού προς τα πίσω.
6. Λοξή αποκορύφωση: Η τομή έχει κλίση προς τα κάτω. Σπάζει το μπροστινό μέρος του τεύτλου.	1. Το μαχαίρι είναι πολύ πίσω σε σχέση με τον ψηλαφητή, που κατεβαίνει από το τεύτλο πριν ολοκληρωθεί το κόψιμο.	1. Μετακίνηση του μπράτσου του μαχαιριού προς τα εμπρός.
7. Ανώμαλη αποκορύφωση: Τα τεύτλα αποκορυφώνονται από την άκρη του μαχαιριού.	1. Το μαχαίρι δεν είναι κεντραρισμένο με τον ψηλαφητή.	1. Ρύθμιση του μπράτσου του μαχαιριού, ώστε μόλις να αγγίζει την πλευρά του μεγαλύτερου τεύτλου.
8. Ανώμαλη αποκορύφωση: Χαράζονται κατά μήκος οι κορυφές των τεύτλων. Χαρακιές στην τομή της αποκορύφωσης.	1. Ο ψηλαφητής έχει πολλές στροφές. 2. Τα συστήματα μετάδοσης της κίνησης είναι φθαρμένα. 3. Υπερβολική πίεση στο σύστημα αποκορύφωσης (από το ελατήριο), σε σχέση με τον αριθμό των ψηλών τεύτλων και την πυκνότητα των τεύτλων.	1. Ρύθμιση των στροφών. 2. Επισκευή ή αντικατάσταση του συστήματος. 3. Μείωση της πίεσης του ελατηρίου, βάζοντας τον πείρο σε χαμηλότερη θέση.
9. Τα τεύτλα πετάγονται έξω από το έδαφος από τον ψηλαφητή.	1. Το σύστημα αποκορύφωσης πιέζει τα τεύτλα πάρα πολύ, σε σχέση με το αριθμό των ψηλών τεύτλων και την πυκνότητα των τεύτλων. 2. Το σύστημα μετάδοσης της κίνησης του ψηλαφητή παρουσιάζει κενά. 3. Η ταχύτητα περιστροφής του ψηλαφητή είναι πολύ μικρή, σε σχέση με την ταχύτητα πορείας της μηχανής. 4. Το μαχαίρι δεν είναι καλά ακονισμένο. 5. Μεγάλη ταχύτητα συγκομιδής για τις συνθήκες του χωραφιού.	1. Μείωση της πίεσης του ελατηρίου, βάζοντας τον πείρο σε χαμηλότερη θέση. 2. Ρύθμιση του συστήματος. 3. Τοποθέτηση γραναζιού με λιγότερα δόντια στο άξονα του ψηλαφητή, για να αυξηθεί η ταχύτητα περιστροφής του ψηλαφητή. 4. Το μαχαίρι να είναι πάντοτε κοφτερό. Να μην ακονίζονται σε τροχούς, ώσπου να γίνουν μπλε. Στο τέλος, τα περνάμε με μια λίμα. 5. Μείωση της ταχύτητας συγκομιδής.
10. Τα τεύτλα πετάγονται έξω από το έδαφος από την βούρτσα.	1. Η βούρτσα είναι τοποθετημένη χαμηλά. 2. Το κέντρο της βούρτσας είναι ακριβώς πάνω από το κέντρο της γραμμής των τεύτλων.	1. Ανέβασμα της βούρτσας, έτσι ώστε οι άκρες των ελαστικών να καθαρίζουν τις κορυφές των πιο ψηλών τεύτλων. 2. Ρύθμιση της πλάγιας θέσης της βούρτσας, έτσι ώστε το κέντρο της να είναι 3 – 5 εκατοστά αριστερά από το κέντρο της γραμμής των τεύτλων.
11. Τα τεύτλα πετάγονται έξω από τα υνιά.	1. Τα υνιά εξαγωγής είναι πολύ κλειστά σε σχέση με το μέγεθος των τεύτλων. 2. Τα υνιά εξαγωγής δεν εργάζονται αρκετά βαθιά.	1. Τοποθέτηση ή αφαίρεση (ανάλογα με την μηχανή) προσθηκών μεταξύ των υνιών και των μπράτσων για την απομάκρυνση των υνιών. 2. Αύξηση του βάθους εργασίας από το χειριστήριο του τρακτέρ.
12. Ανεπαρκής αποκορύφωση.	1. Το μαχαίρι είναι τοποθετημένο πολύ ψηλά, προς τον ψηλαφητή. 2. Ανεπαρκής πίεση στο σύστημα αποκορύφωσης.	1. Χαμήλωμα του μαχαιριού. 2. Αύξηση της πίεσης.
13. Η μηχανή δεν προχωρεί σε ομαλή γραμμή.	1. Οι αριστεροί τροχοί δεν πατούν στο αυλάκι των συγκομισθέντων τεύτλων.	1. Άνοιγμα των τροχών και τοποθέτησή τους στο αυλάκι των συγκομισθέντων τεύτλων.
14. Υπερβολική ποσότητα χώματος στην εξαγωγή.	1. Το εξαγωγικό σύστημα εργάζεται πολύ βαθιά. 2. Τα υνιά εξαγωγής είναι πολύ ανοιχτά. 3. Μικρά και ανομοιόμορφα κατανεμημένα στην γραμμή τεύτλα.	1. Ελάττωση του βάθους εργασίας. 2. Μείωση του ανοίγματος. 3. Και οι δύο παραπάνω ρυθμίσεις.
15. Πολύ χώμα ανεβαίνει στον κάδο.	1. Ο τροχός του κυκλώνα πολύ ψηλά στο κλωβό.	1. Αύξηση του ανοίγματος του τροχού-κλωβού, όσο γίνεται, χωρίς να χάνονται μικρά τεύτλα, μεταξύ τροχού και κλωβού.
16. Πολλές κορυφές ανεβαίνουν στον κάδο.	1. Τα στελέχη της βούρτσας είναι πολύ ψηλά και δεν καθαρίζουν	1. Χαμήλωμα της βούρτσας.

Και σήμερα;

Δυστυχώς, παρά τα - αρχικώς - αισιόδοξα μηνύματα για την φετινή παραγωγή, οι «μηχανές» παραμένουν «σβηστές»… τεύτλα ούτε βγαίνουν… ούτε μεταφέρονται…

Φοβούμαι ότι η καθυστέρηση της τευτλοεξαγωγής και της τευτλομεταφοράς, και οι ενδεχόμενες απώλειες…, σε συνάρτηση με τις καιρικές συνθήκες που θα ακολουθήσουν (άγνωστο ποιες;;;) θα οδηγήσει σε απώλεια εισοδημάτων και από τους τευτλοεξαγωγείς και από τους τευτλοπαραγωγούς…

Μακάρι, το εύχομαι ολοψύχως, να διαψευστώ!

Όμως η «αυριανή μέρα» δεν θα θυμίζει σε τίποτα τις ημέρες που χάσαμε…

Και φοβάμαι ότι θα χάσουμε, και τα πολλά και τα «λίγα»…

Θα «εξαφανίσουμε» και την καλλιέργεια….

Εκτός κι αν αυτό θέλουμε…

Μπαντής Αθανάσιος

Γεωπόνος-Ειδικός Αναλυτής

www.cotton-net.gr